September
De afbeelding bij september is begonnen door de gebroeders Van Lymborch, maar zeventig jaar later afgemaakt door Jean Colombe. De deskundigen zijn het er niet precies over eens wie wat heeft gedaan. Het astrologische gedeelte is zeker van de gebroeders. De voorgrond met de druivenoogst is zonder twijfel van de hand van Colombe. Iedereen kan zien dat de plukkers levendig, maar met vrij ruw penseel zijn neergezet, een groot verschil met de fluwelen stijl van de gebroeders Van Lymborch.
Op de achtergrond, maar toch dominant, glorieert het beroemde Château de Saumur, tegenwoordig een toeristische trekpleister van formaat. Het kasteel ligt midden in een beroemde wijnstreek en dat was 600 jaar geleden ook al zo. Na de handel in wol was de handel in wijn de belangrijkste in het middeleeuwse Europa. De wijn die werd gemaakt in Saumur werd gedeeltelijk gebruikt voor de plaatselijke consumptie, maar ook voor een flink deel geëxporteerd via Nantes. Daar, aan de mond van de Loire, arriveerden elke oktobermaand honderden schepen om de vaten te vervoeren naar bijna alle havens van Noord–Europa, van Dublin tot Novgorod. In tegenstelling tot de zoetere mediterrane wijnen waren de ‘Atlantische’ wijnen niet erg lang houdbaar, dus de middeleeuwse wijnliefhebbers keken met nog groter verlangen uit naar de nieuwe oktobermaand dan de tegenwoordige.
De adellijke heren die een rol speelden in het leven van de gebroeders Van Lymborch waren wijnliefhebbers en –kenners en bemoeiden zich actief met de productie. In 1395 liet Philips de Stoute, hertog van Bourgondië, alle stokken van de gamaydruif (waarvan tegenwoordig overigens wel de beaujolais wordt gemaakt) in één keer ruimen, omdat naar zijn smaak de gamaywijn te bitter was. Op die manier maakte hij letterlijk en figuurlijk ruimte vrij voor de pinot noir, die de Bourgondische wijnen hun wereldwijde roem heeft bezorgd.
Toen de gebroeders Van Lymborch aan hun kalender begonnen, stond het kasteel van Saumur er nog maar net. Dat is op de afbeelding goed te zien: de torens en muren zijn nog gaaf en onbeschadigd, het goud op de pinakels glimt in de zon. Tussen de wijngaarden en de ophaalbrug ligt een verlaten toernooiveld. De voorvaderen van de Van Lymborchs aan moeders kant, de Maelwaels, waren groot geworden via de heraldiek en hielden zich bezig met de organisatie en aankleding van toernooien. Niet lang na 1400 raakte het toernooi als vehikel voor ridderlijke deugd en moed in verval. De familie Maelwael–Van Lymborch was toen echter al overgegaan op een ander stiel.
Door: Clemens Verhoeven